IRAN IS...

...GASTVRIJHEID
"Thank you, welcome in Iran, I hope you have a pleasant stay" is geen slogan uit een vakantiebrochure, maar een boodschap die we de afgelopen twee weken voortdurend te horen kregen. Velen voegden daar de uitnodiging aan toe om bij hen thuis een kopje thee te drinken, een maaltijd te nuttigen, de nacht door te brengen of ons anderszins van dienst te zijn. Al aan de grens ontfermde een vriendelijke dame zich over ons, die ons bij de gebruikelijke grensbureaucratie hielp. In Tabriz zouden we voor de aanvraag van ons Perzische nummerbord nu nog bezig zijn geweest met het vergaren van alle benodigde handtekeningen, stempels en formulieren en het vinden van de juiste loketten, als we niet kosteloos geholpen waren door Nasser Khan van de Tourist Office.

In een klein dorpje aan de Caspische Zee werden we opgepikt door Jasser en Joffer, die dolgraag hun Engels met buitenlanders wilden oefenen en ons uitnodigden om thee te komen drinken. Het bleef niet bij een theetje. Na twee dagen keken we terug op: concertjes voor de familieleden van afwisselend Jasser en Joffer, die in heftige discussies het alleenrecht op de buitenlandse gasten opeisten; met Jasser mee naar een bruiloft van z'n neef, waar we als eregasten werden onthaald met fruit en priklimonade; Engelese les geven op de particuliere school van Joffer; binnenshuis dansen met Jasser, die dat op de bruiloft van z'n neef niet wilde doen, omdat hij dan zou worden uitgelachen door z'n dorpsgenoten (iets wat wij later wel konden begrijpen, toen hij een rokje aantrok en ons een demonstratie Arabisch buikdansen gaf); heerlijke Iraanse specialiteiten, bereid door de vrouwen des huizes, alleen de schapenkop als ontbijt viel wat zwaar op de maag.

Het ontbijt met walnoot, melk en honing bij alweer een nieuwe gastfamilie later die week in Rasht, beviel ons beter. Hier behaalde het voetbalteam van Iran een historische overwinning van 4-0 op Nederland, omdat de zoontjes van zes en acht beter met de joystick van de playstation overweg konden dan wij.

Het toppunt van gastvrijheid beleefden we in Teheran, waar we vier dagen te gast waren bij onze nieuwe vriend Arash, een pianostudent aan het conservatorium. Zijn ouders adopteerden ons als drie nieuwe zoons. Mama stond de hele dag in de keuken onze Iraanse lievelingskostjes te bereiden en zag er daarnaast nauwgezet op toe dat we onze beker melk leegdronken, onze dagelijkse portie fruit binnenkregen en niet te laat naar bed gingen. Toen we zaterdagavond met z'n drieen naar een feestje mochten (Arash moest helaas studeren) en beloofd hadden om 1:00 uur thuis te zijn, belden we om 0:45 uur met bibberende stem op om te vragen of we een uurtje langer mochten blijven. Toen we om 2:00 uur thuis kwamen, zaten 'paps' en 'mams' op ons te wachten, de warme melk in de aanslag. Nadat we beloofd hadden bij het ontbijt alles te vertellen, stopten ze ons liefdevol onder de wol.

...EEN POLITIESTAAT
Naast de enorm positieve ervaringen met de Iraniers hebben we ook de negatieve effecten van het totalitaire regime ondervonden. Hoewel we het vermoeden hadden dat straatmuziek verboden was, besloten we toch een poging te wagen. Aanvankelijk leek het allemaal wel mee te vallen. Jongeren dromden om ons heen en de politie wilde zelfs met ons op de foto. De komst van een legerjeep maakte echter een eind aan de gemoedelijke sfeer. Als we in Turkije door een autoriteit werden weggestuurd, ging het publiek altijd tegen hen in protest, maar dat was hier niet aan de orde. De angst waarmee de omstanders wegstoven, deed ons beseffen dat er hier andere wetten gelden. Gelukkig waren deze militairen vriendelijk en durfde het publiek zich weer om ons heen te verzamelen. Wel moesten we ons nog even melden op het hoofdbureau, maar na een paspoortcheck stonden we zo weer buiten. Conclusie: straatmuziek, beter van niet.

Aan ons verblijf bij Jasser kwam abrupt een einde door de komst van een agent in burger. Hij was getipt dat Jasser onderdak bood aan drie buitenlandse toeristen en kwam polshoogte nemen. Wederom moesten we ons melden op het politiebureau. Voor ons, met onze westerse paspoorten, was er geen probleem, maar als we langer bij Jasser zouden blijven, zou onze gastheer om onbegrijpelijke redenen in moeilijkheden kunnen komen. Bij terugkomst om afscheid te nemen, vonden we de moeder van Jasser in tranen, omdat ze bang was geweest dat haar zoon of ons iets zou overkomen. Wij hebben ons geen moment onveilig gevoeld in Iran, maar het zijn dit soort ervaringen en de verhalen die we horen, die ons duidelijk maken dat er een andere realiteit geldt voor de inwoners van dit land.

...AMBIGUENT
Ondanks eerder genoemde angst voor het regime en de vele beperkingen, worden er toch mogelijkheden gevonden om de grenzen van het toelaatbare op te rekken of stiekem de regels te overtreden. Wij hadden ons voorbereid op een alcoholvrije maand, maar al na twee dagen speelden we op het familiefeestje van Joffer voor twee straalbezopen ooms. Toen wij ook een glaasje van hun zelfgebrouwen wijn kregen aangeboden, sloegen wij dit nog manmoedig af. In het hippe Teheran was hier echter geen beginnen meer aan. Voor speciale gelegenheden (buitenlandse gasten...) heeft ieder thuis een geheime voorraad drank. Zo dronken we bij 'paps&mams' een heerlijke Shiraz in ruil voor onze kurkentrekker, waar hier moeilijk aan te komen is. Tijdens een feestje met Teheraanse vrienden leerden we dat je voor een fles whiskey niet naar de avondwinkel gaat, maar naar een schimmig parkeerterrein rijdt, waar, na het uitwisselen van enkele lichtsignalen, het gewilde goedje overhandigd wordt.

Veel (jonge) Iraanse vrouwen maken er een sport van om de verplichte hoofddoek zoveel mogelijk achter op het hoofd te dragen, waardoor het bij sommigen niet meer is dan een modieus sjaaltje. Dat dit toch niet altijd getolereerd wordt, hoorden we van de moeder van Arash. Het kindertheaterstuk 'Zes pinguins en een kameel', waarin zij de ijsbeer speelde, werd verboden, omdat de acteurs en actrices te vrij met elkaar omgingen, waarbij de niet-correct gedrapeerde hoofddoek als formeel argument werd aangedragen.

De meest voorkomende overtreding is toch wel het hebben van een schotelantenne. Zelfs in de kleinste dorpjes hebben we kunnen kijken naar Amerikaans-Iraanse popzenders, BBC, CNN en vanaf komende woensdag, dagelijks om 17:40 uur bij de NPS, het Sinterklaasjournaal.

...NEDERLAND
Je voelt je thuis waar je Douwe Egberts drinkt. Maar ook Jonge Bols en bitterballen werden geserveerd toen we een optredentje gaven op een Nederlands ambassadefeestje. We kwamen ongeschoren, ongewassen en op lompe bergschoenen binnenklossen en vielen daarmee ietswat uit de toon in deze chique entourage. Carels kekke colbertjasje had nog wel enig cachet, maar was eigenlijk niet meer dan een vlag op de modderschuit die Trio C tot de Derde heet. We lieten ons de luxe welgevallen: de auto met chauffeur waarmee we werden opgehaald, het eten, de cocktailtjes en het prachtige uitzicht vanuit het penthouse over Teheran. Op het feest hadden we een leuke ontmoeting met de journalist Thomas Erdbrink. Op zijn weblog heeft hij een stukje over ons geschreven. Zie: www.onzemaninteheran.com/2006/11/jongensboek.html

...MUZIEK
Van Jasser leerden we de oude nationale hymne van Iran, die volgens hem iedere Iranier zou kennen. Helaas kende hij 'm zelf wat minder goed, want toen we het geleerde op de bruiloft van zijn neef ten gehore brachten, was er weliswaar enige herkenning, maar liep het meezingen na de eerste regel al spaak. Als goedmakertje blèrden we uit volle borst "Wilhelmus van Nassaue ben ik van hoewashetookalweer..." en liep ook bij ons het volkslied in de soep.

Betere muzikale inspiratie kregen we op de muziekafdeling van de universiteit van Teheran, waar we onszelf naar binnen hadden gesmokkeld om bureaucratische rompslomp te voorkomen. De universiteit is zonder toestemming verboden terrein voor buitenlanders, maar de muziekstudenten vonden het leuk dat we er waren. Ze waren nieuwsgierig naar ons Oost-Europees repertoire en vroegen specifiek om Joodse nummers. Zo klonk 'Hava Naguila' in een klas vol hoofddoekjes. Daarna hebben we onze eigen muzikale horizon verbreed. Van Mahyar, een setar-student, kregen we uitleg over de oud-Perzische muziek en leerden het sierlijke en mystieke nummer 'Raz-O-Niaz', wat 'persoonlijk gesprek met God' betekent, om het even welk opperwezen daarmee bedoeld wordt. Arash en Carel vonden elkaar in de liefde voor hun opperwezen Brahms en speelden samen het Scherzo voor viool en piano.

Verder hebben we in Iran veel huiskamerconcertjes kunnen geven. Zigeunermuziek is vrijwel onbekend. Niettemin gingen, overal waar we kwamen, de kurken uit, de voetjes van, de daken er en de heupen/haren respectievelijk de fles, de vloer, af en los.